Amancio Amigo e o Meigo de Salamanca

Amancio Amigo e o Meigo de Salamanca
2ª edición
Edicións Xerais de Galicia
ISBN 978-84-9782-484-2

Xudíos, hebreos, israelís, semitas, sionistas…

Hai quen coida que todas ou case todas estas palabras son sinónimas. Hai aínda máis xente que as utiliza indiscriminadamente, sen darlles importancia aos matices, ben sexa inadvertidamente, ben de xeito calculado. E despois hai debates desvirtuados de raíz pola contaminación verbal (e ideolóxica, porque algunhas confusións non son nada inocentes e outras son francamente abusivas). E na confusión desta caste, na falta de matices, na falta de aprezo polo que di o outro, aínda que o outro sexa minoritario ou difícil de entender, no englobar a todos os que non pensan coma min no mesmo saco, está o principio do totalitarismo… que non sempre está onde se cre.
Probas do que digo: antisemita utilízase como se fose “antixudeo”. Todo aquel que é antixudeo é antisemita. Ergo, xudeo e semita son o mesmo. A onde nos leva isto? A que os árabes, que son semitas, son ao tempo antisemitas. Perfecto. Máis: é antisemita todo aquel que é antiisraelí. Logo semita, israelí e xudeo son o mesmo. Pódese ser xudeo e non ser israelí nin estar a favor de Israel? Débese poder cando vimos ata rabinos ultraortodoxos que renegan do Estado de Israel. Son antisemitas ou antixudeos?
Hebreo é sinónimo de xudeo e así se usa. Ou non é? Pois resulta que non. Hai xudeos que non son hebreos? Os falashas etíopes moi hebreos non parecen… Logo que son?
Todos os israelís son xudeos…ou se cadra non?
Todos os xudeos están polo regreso á Terra Prometida, son todos sionistas… ou haberáos que estean en contra e sexan, de facto, antisionistas?
Mellor será ir aclarando conceptos. E como isto está tan enguedellado, podemos errar. Agardemos que ningún sumo pontífice, presidente de sanedrín ou embaixador de Israel nos lance anatema. Digamos as verdades do barqueiro.
Xudeo é hoxe o que practica ou cre na relixión mosaica. Iso e mais nada. O xudaismo é unha relixión. Non é unha etnia, nin unha nación, nin unha raza. Primeiro, porque as razas non existen. O concepto de raza é acientífico e obsoleto. Segundo, porque os anos de dispersión (baixo os imperios mesopotámicos e o Imperio Persa, primeiro, baixo o romano e por todo o mundo, despois) non foron en balde. Ninguén pode crer en serio que non houbo mestura e apareamentos, influencias mútuas, intercambios. E ninguén pode pretender que non houbo “deriva xenética” polo efecto dun certo aillamento entre os diversos grupos de hebreos. Como tal, os sefardís son moi distintos aos askenazís. Os xudeos alemáns eran alemáns, e os xudeos galegos, portugueses, casteláns e cataláns, eran iso, galegos, portugueses, casteláns e cataláns que se diferenciaban na relixión. Dicir o contrario é racista ou xenófobo (con perdón). O que fixeron os chamados (mal) Reis Católicos foi unha canallada e un crime contra a humanidade: quitáronlles terras e propiedades aos que eran súbditos seus e compatriotas. Expulsaron a seres humanos que nada lles fixeran. Mais ou menos, a grandes rasgos, o que fixo o Estado de Israel cos semitas palestinos. Non se alporicen, son nada máis que feitos. A verdade faranos libres.
Hebreo é un nome étnico. Os hebreos era un grupo de cananeos (ou de arameos) que nas terras altas de Canaan (Palestina) tivo dous reinos: o do norte, Israel, desapareceu moito antes que o do sur, Xudá. Do do norte non se volveron ter noticias, nunca se refixo e os hebreos que o constituían desapareceron da historia, maioritariamente: andaran os seus xenes por Oriente ou se cadra algúns dos xudeos que quedan por Irán sexan descendentes deles. Non o sei. Xentes procedentes doutros lugares do imperio ocuparon o seu lugar: son os posteriores galileos e samaritanos. O do sur resistiu máis, e nel se redactou (ou se recompuxo) a Biblia, moito tempo despois do que a mitoloxía hebraica pretende. Todos eran hebreos, os do norte israelís, os do sur xudeos. Israelí e xudeo non eran o mesmo. Só na mitoloxía hebraica ambas cousas se confundiron e por iso lle puxeron o nome do reino do norte a un estado pensado para os descendentes do reino do sur.
A mesma Biblia amosa que non todos os israelís eran mosaicos (o que agora chamamos xudeos): adoraban a outros deuses e non sacrificaban en Xerusalén. Polo tanto, todos os hebreos non eran xudeos (en ningún dos dous sentidos da palabra: nin eran do reino do sur, nin eran de relixión mosaica). Por outra parte, houbo grupos humanos que se convertiron posteriormente ao xudaismo. Por exemplo, os falashas etíopes, que non descenden dos hebreos. Son xudeos, non hebreos ( e nunca tiveron nada que ver co reino de Xudá). Outros exemplos (e hai máis): os idumeos e os xázaros. Os idumeos foron convertidos á forza ao mosaismo, en masa, a nación enteira. Herodes era idumeo. E os xázaros: esta nación turca convertiuse en masa ao xudaismo. Os seus descendentes mesturaríanse cos hebreos, ou non. En todo caso, eran turcos e non hebreos.
Hebreo e xudeo non son sinónimos. Os xudeos basean a súa reclamación das terras palestinas na mitoloxía (é a Terra Prometida por YHVH). Mais, en último caso, iso só o poderían reclamar os hebreos (o pobo elixido), non os xudeos. (Se é que se pode reclamar despois de 2000 anos. Xa podemos irnos preparando). E o matiz é moi importante. O xudaismo é só unha relixión. Como o cristianismo ou o islamismo. E non é unha “relixión nacional”, como acabamos de ver. O concepto moderno de nación é posterior aos tempos bíblicos.
Ademais, os semitas eran bandas de xente branca oriental situada entre os babilonios e os exipcios, os persas, os hititas e os gregos. Houbo moitos grupos de semitas, entre eles os hebreos, os cananeos, os amorreos, os idumeos, os árabes, os asirios, os elamitas, os luditas, os fenicios, os caldeos, os suteos, os ammonitas, etc. Todos, salvo os hebreos, (ou unha parte dos hebreos) acabaron fusionados no termo “árabes”, que se cadra non é moi correcto. En todo caso, hoxe todos falan árabe. Con iso, teñen moito máis dereito a reclamarse “semitas” os árabes ca os xudeos. Mais, en realidade, os hebreos sempre recoñeceron o parentesco (aínda que quedándose coa primoxenitura, iso si).
Os israelís son os habitantes (non sei se escribir os cidadáns) do Estado de Israel. Iso, hoxe. Moitos xudeos non son israelís, moitos outros non queren ser israelís (aínda que si axudar aos seus irmáns de relixión ou cultura), mesmo algúns non recoñecen o Estado de Israel, por causas diversas. Estar en contra de Israel pode ser errado ou non, pero non significa automáticamente estar contra os xudeos nin contra os hebreos. Hai israelís que non son xudeos, porque son musulmáns ou cristiáns ou ateos, aínda que iso en Israel é un verdadeiro problema: Estado e relixión tenden a confundirse, pola sinxela razón de que a relixión é a causa do Estado. Israelí, semita, hebreo e xudeo son cousas diferentes. Estar a favor de Israel é ser proisraelí. Falemos con propiedade. Ser antiisraelí é estar en contra do Estado de Israel, ou nin sequera iso: hai quen só é antiisraelí porque está en contra da política do Estado de Israel, non do Estado en si. Israel é o producto do sionismo, porén hai israelís (xudeos e musulmáns) que non son sionistas. Israel é un Estado que viola os acordos das Nacións Unidas e que, como Estado, utiliza a violencia e a ilegalidade. O sionismo –movemento que cre que todos os xudeos son unha nación e que deben ocupar o Levante “desde o Xordán ao Éufrates”, por que é palabra de Deus- é unha ideoloxía tan falaz como o panarabismo (en países que non son árabes: Marrocos, Alxeria) ou o separatismo da “Padania”. Pura mitoloxía de comenencia.
Decir isto non é estar a favor de ninguén: nin de Hamás nin sequera da Autoridade Palestina. Sinxelamente son feitos.
Eu son un deses tipos que soña cun só estado en Palestina, igualitario, aconfesional, laico e con respeito a todas as relixións, etnias e grupos humanos. Ah, e a todas as persoas. Mesmo aos propietarios desterrados e roubados hai sesenta anos. Mesmo aos nenos e as mulleres e homes aos que se confina detrás dun muro. Mesmo aos xudeos que non son sionistas. Porque as relixións non deben interferir na vida pública nin en Palestina nin en Israel nin en Irán nin en Italia nin nos Estados Unidos de América.
Que o Xenocidio non se repita nunca en ningures. Holocausto nunca máis. Que os infelices xudeos vivan en paz e harmonía cos seus veciños árabes igualmente infelices, dándolle a cada un o seu: a Deus e o que é de Deus e ao César o que é do César. E que os galegos aprendan a preocuparse da liberdade. Empezando pola nosa.

Vestio

A doutora Eva García, destinada no remoto lugar de Viana das Veigas, atópase cun cadáver sen rostro e coas mans esmagadas. Xunto ao cadáver aparecen unha carta e un diario. Lendo o diario a doutora vai descubrir as claves de estraños comportamentos e estraños acontecementos que non só se refiren as habitantes da vila, senón a ela mesma, ao seu marido e á súa filla desaparecida hai anos. Eva descubre con abraio que o cadáver resulta ser un antropólogo inglés chegado co pretexto de estudar unha antiga seita priscilianista. Vestio condúcenos de sorpresa en abraio polos labirintos máis inextricables da alma humana e das crenzas máis insospeitadas e terribles. Nin das sombras nin dos homes (como con dor e espanto descubre a doutora) pode fiarse o lector. Unha novela de intriga, suspense, pánico e misterio. Unha narración claustrofóbica, labiríntica, aterradora.
Edicións Xerais de Galicia
ISBN 978-84-9782-690-7

Esqueleto

Cinchas de ferro
Serán o enterro
Do bo mozo,
Pasto do verme
Mentres o terme
O pescozo.

Seu esqueleto
Preso no peto
Da gaiola,
Ao ritmo lento
Baila do vento
Que o arrola.

Na orela porca
Penden da forca
Amosados
Para que os nosos
Vexan seus ósos
Esburgados

Feden na brisa
Que é a súa camisa
E á fronte
Ollan canseiras
As súas caveiras
O horizonte.

Renxe a cadea
E pon na area
Desacougo
E ao lonxe as aves
Pousan nas naves
Nun mar vougo

Piel de lobo

Piel de lobo
Editorial Algar
ISBN 84-95722-69-0

Pell de llop

Pel de llop, 2ª edición
Edicións Bromera
ISBN84-7660-980-9

Pel de lobo

Pel de lobo, 10ª edición
Edicións Xerais de Galicia
ISBN 978-84-8302-865-0

MEIGAS E VAGALUMES (I)

Entre os ewes africanos crese que as bruxas, pola noite, deixan saír do seu corpo inmóbil outro corpo, o adze, un espírito vampiro que vai chuchar o sangue dos seres vivos, entre eles os humanos (preferiblemente nenos). Se non atopan sangue, o adze chucha aceite de palma ou leite de noz de coco. Tamén chucha o diñeiro facéndoo desaparecer, deixando así máis miserables aos pobres. Ademais, este auténtico azoute non pode ver aos indixentes que el mesmo crea: se os atopa dálle rabia e mátaos devorándolles os intestinos. Voan na noite como luciñas. De preto vese que son vagalumes que se amorean sobre o lixo e os vertedoiros. Capturados retornan á forma humana.
O lector se cadra xa recoñeceu unha serie de constantes que se repiten en Galicia con respecto ás meigas ou bruxas: poden converterse en insectos; poden deixar o seu corpo durmindo mentres o “corpo astral” fai a súa nefanda tarefa; sofren no corpo verdadeiro os efectos dos golpes no corpo dobre; capturadas ou descubertas recuperan a forma humana ou amosan no corpo humano as feridas que corresponden ao outro; saen pola noite chuchar sangue (meiga chuchona), sobre todo de nenos; son caníbales; rouban e prexudican aos pobres; vense en forma de luciñas. Falta unha cousa: o vagalume. Falta de verdade? (Por certo, a bruxa tamén pode converterse en curuxa e desa forma beber o aceite das lampadas da igrexa ou outras).
Exemplo: Había un matrimonio ao que lle morrían tódolos fillos. Tiveron unha filla. Foron buscar o cura para que a sacramentase. O cura, cando ía facelo, reparou nuns furados que había nas sabas da pícara e dixo:
—Estanvos a secar a filla e non sei quen será. Pero heino saber.
Desfixo rapidamente a cama e atopou unha araña que lle estaba a chuchar o sangue á nena. Tirouna no chan e esmagouna co pé.
—Aínda xogo algo a que a meiga que seca a nena é a meiga de Ferrocente, a vosa veciña.
—¡Non llo creo!
—Pois pilla o candil e vente canda min.
Foron, logo, e botaron a andar polo medio da neve. Chegaron á casa da meiga e petaron na porta. Ninguén lles contestou. Abriron e atoparon a vella morta na cama, coa cabeza esmagada.

Na illa de Cagayan Sulu, Filipìnas, os berbalangs son bruxos que se alimentan de carne humana. Arríncana dos cadáveres (por iso hai que velar aos mortos). Se non teñen cadáveres, os berbalangs transfórmanse en vagalumes, pasan ao interior do corpo das víctimas e devoran (desde dentro) as súas vísceras. Para evitalos, hai que utilizar unha determinada pedra ou un coitelo mollado en zume de lima.
De novo o lector recoñeceu, sen dúbida, as prácticas das strigas romanas que devoran cadáveres (sustituíndo as vísceras por palla) e das meigas galegas que botan o meigallo: ese demachiño ou tangaraño que te vai devorando por dentro. Tamén os amuletos de remedio (alicornio, coitelos de ferro, auga bendita). Mais falta o vagalume. De verdade falta?
Nas Illas Trobriand, as bruxas vólvense invisibles ou talvez proxectan do seu corpo outro, un dobre invisible, o mulukwansi, que vai ao lugar onde haxa un morto recente.

Amancio Amigo e o Mago Cali

O Mago Cali fixo unha adaptación máxica da obra que está a levar polos colexios

A nena pálida

A nena pálida, de recente aparición, consta de tres contos:
A nena pálida
Aprendendo a nubeira
Un trasno no Tour de Francia
O primeiro relato é absolutamente inédito. O segundo xa fora publicado na revista CLIJ e o terceiro, no libro Contos do Museo, de Lugo. Os tres teñen temática realista-fantástica: pantasmas de vivos, nubeiras aprendices que cursan primaria e trasnos lucenses cabreados.
As ilustracións (estupendas) son de Ramón Trigo. A que reproduzo correspóndese co terceiro dos contos

ALBORADA DO POETA MORTO

Érguete, meu amigo,
Porque as nubes son sombras de barcos derretidos
E os astros, como chumbos, afondan no infinito.
Érguete, meu amado,
Porque os xinetes mortos deitaron os cabalos
E levan polo estribo os días arrastrados.
Vai a lúa dos xitanos
Desde Granada a Santiago
Coas barracas do teatro.
Desde Santiago a Granada
Tras dun arcanxo de prata
Vai a lúa namorada.
Namorada dos teus ollos
E dos teus dedos lindos de pianista morto.
Morto en todos os barrancos,
En todas as vereas que corren os lagartos.
Lagartos que están chorando,
Cos seus panos vermellos e as súas bocas de espanto.
Espanto que hai que tornar
E ao que as augas do río xa levan para o mar.
Pero érguete tu
E que chova mil anos pola camisa azul.
Pero levantate
E que veñan mil noites sobre ese amanecer.
Érguete, meu amigo,
Que as nubes son as sombras do teu corpo transido.
Érguete, meu amado,
Que xa os xinetes podres caeron do cabalo.

Porta do Hospital

Na imaxe, pintura de Xoán Guerreiro




O bocexo tremendo do splen. Melancolía.
A inmóbil somnolencia coa que esperguiza o día.
O inútil ruxe-ruxe do déjá vu varado.
A cidade moulando o presente e pasado.



The great yawn of splen. Melancholy.
the inmobil sleepywhich wises up the day.
the useless moaning of the just seen run aground.
And the city moaning the present and the past.

LUGO DA PONTE Á PIRINGALLA

«Os do Agro do Rolo mataron un burro e os da Piringalla comérono crudo»
Popular.
Escribo sobre un Lugo inexistente, un Lugo que só existe nos soños recorrentes e nos suburbios da memoria das xentes da miña idade. Nese Lugo hai un espléndido chalé na rúa de Concepción Arenal, unha rúa que está cortada en dous anacos sen posible comunicación, e nese chalé centos de flores e unha retorta ameixeira que dá cirolas xaponesas e litros de resina, e as árbores medran nas beirarrúas das Casas Baratas, e agáchanse na néboa londinense que sobe desde a Fonte dos Ranchos. O barrio de Domingo Tallo ten dúas ou tres rúas, e as Casas Sindicais non existen. No seu lugar, un aserradeiro espértame cada mañá coa súa sirena. Cando non, fai o mesmo a de Abella, que chama ós seus traballadores, os meus veciños. En Lamas de Prado a estrada é de lastros e as beirarrúas de barro, e nas tormentas de verán os rapaces facemos presas nos regos e atoamos as bocas das cloacas. As travesías son en realidade carrís, e din que no que vai ás hortas do Lopo aniña unha donicela que escoita canto falamos. Na Chousa do Castiñeiro tódalas árbores teñen nome propio, e son os nosos mellores amigos. Está a árbore-escaleira, a árbore-cama. Xogamos neles ás escondidas, construímos cabanas, ímolos visitar na tremenda mañá na que aparece alí o corpo acoitelado dun veciño, latando ás clases. E nas tardes de verán van as familias coas merendas, na fonte cuadrada brincan as rás e refréscanse as botellas, un inmenso formigueiro érguese a carón dos ósos mondos dun gato.
Hai unha fonte na Casa do Rolo e outra nas Chanquiñas. Medra nela a saponaria e imos co José Luís buscar auga no lusco-fusco. Un regato bordeado de amieiros baixa desde Abella e leva os desperdicios ata o que chamamos os Pantanos. Desde alí, por camiños que coñecemos ben, imos pola Cheda ata a Calzada e baixamos á Ponte. Ou pola estrada de Hombreiro imos ofrecidos ó San Nicolás coa avoa ou achegámonos ás Saamasas, darnos un mergulliño. Cruzamos polos caneiros ata as Illas e nos bares dese lado do río xogamos ó xogo da Ra, botándolle moedas á boca aberta.
A Muralla apóiase nas vellas casas escanastradas que a circundan e bocexa de puro aburrimento. Na Porta Nova hai unha fonte e un quiosco. Na Porta da Estación está a Peluquería Carballal e nela catro ou cinco limpabotas non paran de traballar. O colexio dos Maristas é un tétrico e escuro labirinto. As pelotas burlan a barreira e van caer ó Seminario. Cae unha neve de algodón nos invernos, e corremos ó Parque a xogar e botarnos bólas. A carón do colexio está o Campo da Feira. Ó saír de clase imos ver os circos que se poñen nel, os elefantes, os leóns, os hipopótamos. No San Froilán xantamos alí o pulpo e os cegos tocan os violíns mentres comemos. No xardín do cárcere xogamos ó cravo, ás bólas, ós peóns. Nese cárcere estivo preso o avó, durante a guerra.
Fronte á Librería Celta hai un precioso palacete de Barras Eléctricas. Na trastenda da Librería hai imprenta e moitos libros amoreados. Os nenos do barrio imos xuntos ó cine, se cadra ó Victoria a ver Drácula, se cadra ó Central Cinema, en Xoán Montes, fronte a Viajes Cantabria, se cadra ó Paz, na sesión infantil, sete pesetas, a ver un Supermán xaponés, ou ó España, na Rúa do Progreso, ou aínda ó Kursaal, no que un pode coarse desde un garaxe contiguo. No Gran Teatro vin King-Kong e volvín á casa polo adarve. Nunca subimos nin baixamos da Muralla polas escaleiras de pedra, senón agabeando por un poste de teléfonos na Tinería ou por unha escaleira de banzos de ferro que hai detrás de Maestría, agora o meu instituto (pero xa non hai a escaleira).
Cos meus pais vou os domingos polos carreiros da Piringalla, ata Garabolos. Paso xunta os depósitos da auga, os restos do acueducto, o vello campo de fútbol. Aínda podo pisar algunhas laxas do esquecido camiño romano.
Escribo deste Lugo que só está dentro de min, que xa non hai. A especulación derrubou os edificios, convertiu as rúas en tubos, estragou as fontes e esnaquizou, con furor arboricida, paulonios e castiñeiros. Concepción Arenal é só unha rúa, na que non hai chalés, e desapareceron os regos e as árbores da Chousa e o palacio de Barras e a Librería Celta e tódolos cines. Enriba dos caneiros, nas terras máis feraces, alzouse todo un Continente e un complexo deportivo, e unha feira-exposición.
Pero eu sigo nun Lugo no que os nenos xogan á billarda e o pasemisí. A materia deste soño son horas perdidas, roubadas pola educación mediofranquista, e horas gañadas, liberadas nesta xeografía sentimental.