LUGO DA PONTE Á PIRINGALLA

«Os do Agro do Rolo mataron un burro e os da Piringalla comérono crudo»
Popular.
Escribo sobre un Lugo inexistente, un Lugo que só existe nos soños recorrentes e nos suburbios da memoria das xentes da miña idade. Nese Lugo hai un espléndido chalé na rúa de Concepción Arenal, unha rúa que está cortada en dous anacos sen posible comunicación, e nese chalé centos de flores e unha retorta ameixeira que dá cirolas xaponesas e litros de resina, e as árbores medran nas beirarrúas das Casas Baratas, e agáchanse na néboa londinense que sobe desde a Fonte dos Ranchos. O barrio de Domingo Tallo ten dúas ou tres rúas, e as Casas Sindicais non existen. No seu lugar, un aserradeiro espértame cada mañá coa súa sirena. Cando non, fai o mesmo a de Abella, que chama ós seus traballadores, os meus veciños. En Lamas de Prado a estrada é de lastros e as beirarrúas de barro, e nas tormentas de verán os rapaces facemos presas nos regos e atoamos as bocas das cloacas. As travesías son en realidade carrís, e din que no que vai ás hortas do Lopo aniña unha donicela que escoita canto falamos. Na Chousa do Castiñeiro tódalas árbores teñen nome propio, e son os nosos mellores amigos. Está a árbore-escaleira, a árbore-cama. Xogamos neles ás escondidas, construímos cabanas, ímolos visitar na tremenda mañá na que aparece alí o corpo acoitelado dun veciño, latando ás clases. E nas tardes de verán van as familias coas merendas, na fonte cuadrada brincan as rás e refréscanse as botellas, un inmenso formigueiro érguese a carón dos ósos mondos dun gato.
Hai unha fonte na Casa do Rolo e outra nas Chanquiñas. Medra nela a saponaria e imos co José Luís buscar auga no lusco-fusco. Un regato bordeado de amieiros baixa desde Abella e leva os desperdicios ata o que chamamos os Pantanos. Desde alí, por camiños que coñecemos ben, imos pola Cheda ata a Calzada e baixamos á Ponte. Ou pola estrada de Hombreiro imos ofrecidos ó San Nicolás coa avoa ou achegámonos ás Saamasas, darnos un mergulliño. Cruzamos polos caneiros ata as Illas e nos bares dese lado do río xogamos ó xogo da Ra, botándolle moedas á boca aberta.
A Muralla apóiase nas vellas casas escanastradas que a circundan e bocexa de puro aburrimento. Na Porta Nova hai unha fonte e un quiosco. Na Porta da Estación está a Peluquería Carballal e nela catro ou cinco limpabotas non paran de traballar. O colexio dos Maristas é un tétrico e escuro labirinto. As pelotas burlan a barreira e van caer ó Seminario. Cae unha neve de algodón nos invernos, e corremos ó Parque a xogar e botarnos bólas. A carón do colexio está o Campo da Feira. Ó saír de clase imos ver os circos que se poñen nel, os elefantes, os leóns, os hipopótamos. No San Froilán xantamos alí o pulpo e os cegos tocan os violíns mentres comemos. No xardín do cárcere xogamos ó cravo, ás bólas, ós peóns. Nese cárcere estivo preso o avó, durante a guerra.
Fronte á Librería Celta hai un precioso palacete de Barras Eléctricas. Na trastenda da Librería hai imprenta e moitos libros amoreados. Os nenos do barrio imos xuntos ó cine, se cadra ó Victoria a ver Drácula, se cadra ó Central Cinema, en Xoán Montes, fronte a Viajes Cantabria, se cadra ó Paz, na sesión infantil, sete pesetas, a ver un Supermán xaponés, ou ó España, na Rúa do Progreso, ou aínda ó Kursaal, no que un pode coarse desde un garaxe contiguo. No Gran Teatro vin King-Kong e volvín á casa polo adarve. Nunca subimos nin baixamos da Muralla polas escaleiras de pedra, senón agabeando por un poste de teléfonos na Tinería ou por unha escaleira de banzos de ferro que hai detrás de Maestría, agora o meu instituto (pero xa non hai a escaleira).
Cos meus pais vou os domingos polos carreiros da Piringalla, ata Garabolos. Paso xunta os depósitos da auga, os restos do acueducto, o vello campo de fútbol. Aínda podo pisar algunhas laxas do esquecido camiño romano.
Escribo deste Lugo que só está dentro de min, que xa non hai. A especulación derrubou os edificios, convertiu as rúas en tubos, estragou as fontes e esnaquizou, con furor arboricida, paulonios e castiñeiros. Concepción Arenal é só unha rúa, na que non hai chalés, e desapareceron os regos e as árbores da Chousa e o palacio de Barras e a Librería Celta e tódolos cines. Enriba dos caneiros, nas terras máis feraces, alzouse todo un Continente e un complexo deportivo, e unha feira-exposición.
Pero eu sigo nun Lugo no que os nenos xogan á billarda e o pasemisí. A materia deste soño son horas perdidas, roubadas pola educación mediofranquista, e horas gañadas, liberadas nesta xeografía sentimental.